Ne noana'o osila enca tohmamameoi,
nala enca maotan'o ta Cou alanana ku'i ci 'a piepia.
Na maitan'e upena ho mic'u uk'a maotan'o,
a'ti engngi te to sola tatotohngva na ohela mia ci ceu'n ne noana'o.
Teko sola moamemaizo na a'ng'tsi,
pa sola cof koia na fingoto,
ho pa yukiuuasu na piepia to,
uh pena naito hio'ua maitan'e.
Hō-ló話翻譯
Pa-pa
有1工, 國校á放學tńg 到厝, 書包khǹg--leh, 就去田邊ê菜園看a-pa giâ鋤頭teh ku̍t菜kó͘.
山邊日頭tng beh落山, 天色ta̍uh-ta̍uh-á暗--落-來, 田--nih ê雀鳥á大tīn大tīn飛去hioh tī竹phō內, góa kap a-pa tī菜園thòaⁿ草, péng塗......ná做ná開講. A-pa hiông-hiông kā góa考1 ê問題:「A妹á, 竹á ùi toeh來--ê?」Góa想想--leh, 應講:「天地生成--ê-lah!」Che是a公教--ê, siáⁿ-mih tāi-chì若chhōe無答案, 就是「天地生成--ê」.
A-pa hàiⁿ頭, kā góa教示1 khùn, chiah講:「是ùi德國來--ê-lah, "竹"就是德國ê "德", lí讀書lóng無讀徹底!」 聽了, góa chiok欽佩a-pa--ê, a-pa雖bóng m̄-bat字, m̄-koh學問有夠好--ê. 順a-pa ê話尾, góa mā了解"米"是án-chóaⁿ叫做"米"----是ùi米國來--ê. A-pa聽kah真滿意, o-ló講góa正經是in kiáⁿ.
真chē年了後, koh想tio̍h a-pa ê『腦筋急轉彎』, góa koh會笑kah歪腰--去, góa teh想, ka-tī會kui工「想孔想縫」「pìⁿ鬼pìⁿ怪」, hōan-sè是chéng-tio̍h góan a-pa!
頂學期, góa開始對ka-tī原本熟sāi ê世界感覺seⁿ-hun kap懷疑.
Tú讀大學2年ê時, hit-chūn ê góa, 偷看「前衛出版社」台灣作家ê小說, 重新熟sāi台灣. Hit當時, góa對台灣ê「悲情」kap ka-tī ê「無知」感覺chiok悲哀--ê.
頂學期, 開始參加台文社kap TGB ê活動, ùi學習羅馬字開始, koh有社團活動ê討論, TGB聚會kap讀冊會, lóng hō͘ góa知iáⁿ有1 tīn人, in一直teh為起造1 ê新ê台灣teh phah拚. 這tīn人m̄是kan-taⁿ hoah「台灣獨立」ê口號. 這tīn人真正teh為「台灣獨立」ê內涵teh做ka-tī, 無beh放棄. In hō͘ góa了解, 台灣ê悲情m̄是『宿命』, 是會tàng做kóa siáⁿ-mih來改變--ê.
一般來講, 1 ê人ê信仰hông phah破了後, lóng會真ut-chut. M̄-koh, 經過了悲傷, chit-má, góa感覺真快樂, 因為, tī信仰hông phah破了後, 看tio̍h社會ê現實, mā看tio̍h希望.
涼冷ê thàu早, 冷風sngh-sngh叫, góa ùi lāi-lî-á行--出-來. Hioh-kôaⁿ過--a, góa àn-sǹg先來去食1碗豬kha麵線chiah tńg--去.
今年hioh-kôaⁿ 1個月, góa就tī lāi-lî-á tòa 1個月. Chit-chân tāi-chì, tām-po̍h-á心適, tām-po̍h-á hàm. 講--來話頭tn̂g, góa ta̍uh-ta̍uh-á講hō͘ lín聽.
頂學期結束, góa àn-sǹg beh tī台北2~3日chiah tńg--去. Hioh-kôaⁿ頭1工e-po͘, góa騎o͘-tó͘-bái sì-kè風so, 先tī學校附近lau-lau--leh, ùi後piah門se̍h去頭前門, koh ùi頭前門kho͘過後piah門.
學校後piah門出--來, hia有1條路, 看--起-來e̍h-e̍h-á, 路口soah chhāi chiâⁿ chē kangpang. Kiàn-pái行--過看--tio̍h, lóng感覺chiâⁿ hò͘ⁿ-hiân, chit條路會thàng tùi toh位去? Hûiⁿ-ti̍t閒閒, 就騎入去看māi.
Taⁿ-á開始, 路iáu bē pháiⁿ行, 行無100公尺soah變chiâⁿ落kiā, 路--nih koh 1孔1 khiah. Góa看頭前有1 ê雙叉路口, 想beh oat--過, 想bē到車á soah hiông-hiông tiāⁿ--去. 詳細看, 原來無油--a.
Góa ùi以早tö hông認為是熱phut-phut ê人, 高中同學iah是國中同學lóng會問góa「熱phut-phut」ê問題. In lóng認為góa一定會chiâⁿ做社會ê thiāu-á, 就是講tī扭曲價值觀內底ê「中堅份子」.
Hōan-sè chit-má大學3年á--a, 最近chiok chia̍p接tio̍h真chē朋友ê電話, in對未來lóng茫茫渺渺, ǹg望góa kā in「開示」(góa ia̍h m̄是葉教授--a! ....><...).
其實góa早tō bē記得以早到底hām in講過siáⁿ-mih--a, ah chit-má góa會講siáⁿ-mih--leh?
一直ǹg未來看ê時, 面對未知, 當然會看bē-tio̍h siáⁿ-mih, 當然會感覺茫茫渺渺, kui-ê lóng霧sà-sà, 除非lán是千里眼iah是有特異功能!
Beh ǹg未來看chìn前, ài先看ka-tī, 面對ka-tī ê軟弱, 看māi-á ka-tī有--ê是siáⁿ-mih. 若án-ne, 面對未來ê時, tō bē hiah-nī驚惶--a.
Góa m̄知有jōa chē人hām góa有kāng款ê成長背景, hām góa有kāng款ê哀傷....
Chēng細hàn góa就是hō͘ a公hām a-má chhiâⁿ養大hàn--ê, siōng thiàⁿ--góa ê a公tī 2冬前過身, a公走了後, 本底teh kā照顧ê a-má, soah 1 ē手失去生活ê重心, i本chiâⁿ kan-taⁿ是khah大kho͘, 無siáⁿ-mih khah嚴重ê病症, chit-má soah連健康都出問題--lo͘h, 身體狀況1工比1工khah bái, 性地mā ná來ná sêng gín-á, kap a公最後hit kúi冬kāng款, tiāⁿ會sái gín-á性.
Góan a公kan-taⁿ會hiáu講台灣話; a-má bat讀日本冊, koh去外國人ê厝hông chhiàⁿ, i khah少年, 學習能力koh強, 真會接受新ê mi̍h-kiāⁿ kap觀念, i m̄-tāⁿ會hiáu講台灣話kap日本話, koh會hiáu 1-sut-á美國話hām北京話, m̄-koh講kah siōng liàn-tńg--ê, 當然mā是台灣話.
Tī góa成長過程--nih, 一直到góa讀幼稚園chìn前, 除去kap ma-ma hām pa-pa ê 1-kóa朋友講話, 其他差不多80% ê時間, góa lóng是用kap a公a-má kāng款ê語言.
中tàu ê時, ta̍k-ê chò-hóe tī廳--nih看「Ha-bé 2齒」, koh有後--來ê〈天天開心〉, bē記得有kúi-ê e-po͘ kap暗頭á, góa hām in 2 ê sī大人chiú tī lajio͘h邊--á, 聽吳樂天講劫富濟貧〈義賊廖添丁〉ê傳奇故事, 聽a-má tòe lajio͘h細細聲teh haiⁿ台灣民謠, mā tiāⁿ陪a-má用hàm鏡, chiok食力teh chîn細細字á koh無清楚ê歌á本, 用hâm-hâm hô͘͘-hô͘ ê發音kā字teh學唱日本gín-á歌.
「Kong-long...kong-long...kong-long......」雖bóng是自強號, m̄-koh東部線--ê bē-su老牛teh拖車--leh, ta̍uh-ta̍uh-á sô, ta̍uh-ta̍uh-á thuh. Kiám-chhái是山路, 路線無像西部線--ê hiah直, chiah會án-ne beh死tōng-hàiⁿ.
Sìm--leh sìm--leh, 無tiuⁿ-tî ta̍k-ê lóng khùn--去-a.「礁溪, 礁溪到--a.」Chhoah 1 ē cheng-sîn--過-來. Góan m̄是來洗溫泉--ê, 後1站chiah是góan ê目的, 漢名叫做「宜蘭」, 番á名號做「Kavalan」, 是平埔族「Kavalan」本chiâⁿ khiā ê所在, 300冬前, 漢人走--來, 佔in ê田園, thâi in ê bó͘-kiáⁿ, in逃koh再逃, 到尾--á chiah tī花蓮停khùn--落-來, chit款悲慘ê運命, 有漢姓姓「偕」ê後代teh phah拚, 到最近chiah ta̍uh-ta̍uh-á hông注意--tio̍h.
Chit-chōa góan來chia, 是beh走chhōe 1 ê ta̍k-ê無siáⁿ會注意--tio̍h ê所在----慈林(Chû-nâ)基金會.
「宜蘭, 宜蘭到--a.」Khabang phaāiⁿ--leh行出車頭, 車頭正對面hn̄g-hn̄g hia, kúi-nā粒山重重tha̍h-tha̍h, 真kôan真青翠. 宜蘭chia出大炎日, hām台北溼溼冷冷ê kôaⁿ--人氣味chiám然無kâng, tī chia, 春天ê kha步ná行ná óa.
3冬前第1 piàn來參加慈林基金會辦ê青年營, 2001年mā有來, chit-piàn是青年營ê同窗會.
日頭炎, Gî-chēng hoah beh買帽á, 4-kho͘-liàn-tńg se̍h kui-po͘久chhōe無店頭, tng teh giau疑, Gî-hūi chiah講:「宜蘭taⁿ-á有1間百貨公司, 宜蘭就是súi tī chia, 若beh se̍h百貨公司, 台北chē kah that tó街, nah tio̍h來chia?」講--ê mā tio̍h, 宜蘭就是保持原味, m̄-chiah hông chiah-nī欣賞.
Chit 2工一直teh giau疑:「Góa ê信心走去toeh?」
Kiám-chhái是壓力, 做社長ê壓力. Góa m̄是驚做tāi-chì, 因為góa有心, 為社團mā為ka-tī, góa是歡喜甘願--ê. M̄-koh hō͘ góa chheh心--ê, 是ta̍k-ê lóng無kā心hē tī chia. Góa無beh怪罪siáⁿ-mih人, 因為góa若m̄是社長, 免擔chit-ê責任, góa hōan-sè mā是會án-ne.
想tio̍h ài ka-tī做社團大部份ê tāi-chì, góa就lán--落-去-a, 借場地, 交企劃書, 228活動, 申請補助, 活動成果報告, 聯絡社員......, 差不多lóng góa 1 ê人ài擔, 真thiám.
最近, koh聽tio̍h副社長Chhiu-sûn後學期beh退出, Ngá-kî有心境ê矛盾, mā想beh mài koh參與, góa m̄知beh講siáⁿ. 心內有kóa感傷, m̄-koh che是個人ê選擇. Góa bat kap Ui-chì講--過:「社團親像teh戀愛.」M̄-thang hō͘對方感覺有壓力, ài是人歡喜甘願, che愛情chiah會久長. Góa盡量mài hō͘人壓力, m̄-koh人kám有心?
若有, 我想ta̍k-ê lóng會真快樂, 社團會tàng像Family. 若無心, 有人會做kah chiok thiám, 有人猶原過ka-tī本底自在ê生活, 想beh來就來, 無愛來就kui-khì講:「Pháiⁿ-sè, góa有tāi-chì, bē-tàng去--a!」辦活動ê人kan-taⁿ會tàng應講:「O͘h! Góa知--a.」心內soah chiok冷--ê. 若án-ne, ta̍k-ê beh án-chóaⁿ會tàng chiâⁿ做好朋友? Koh khah免講kā社團變做Family--a!
[目錄]
Beh正siáⁿ-mih名? / Pasuya
Ke-thâu phêng-lūn-ka / Éng-tek
Hiông-hiông / Taco
Chit-ê所在, chia ê人--花蓮 / Gî-lîn
A公kap a-má ê故事(2) / A-iàn
危機tō是轉機 / Tōa-thâu-liân
[摘錄]
